Η ελεύθερη κατασκήνωση είναι ένα ζήτημα που απασχολεί πολλούς από τα μέλη και τους φίλους του offroader.  Θα μπω λοιπόν κατευθείαν στο θέμα παραθέτοντας νόμους, σκέψεις και προβληματισμούς ώστε να ιχνηλατήσουμε μαζί, το πως και γιατί φτάσαμε σήμερα στην απόλυτη ποινικοποίησή της.

Όλα αρχίζουν την δεκαετία του ’70 τότε, που σαν απόηχος των «παιδιών των λουλουδιών», ο μέσος Ευρωπαίος αστός, συμπεριλαμβανομένου του Έλληνα, ανακάλυψαν μαζικά την μαγεία της ζωής κοντά στη φύση.  Μάλιστα τη δεκαετία εκείνη δημιουργήθηκαν τα πρώτα οργανωμένα camping στη χώρα μας.  Αλλά όπως κάθε ιστορία, έτσι κι ιστορία της ρομαντικής επέλασης των απογόνων των χίπις, είχε τα παρατράγουδά της.  Γρήγορα, σχεδόν αστραπιαία, η συντριπτική πλειοψηφία όλων αυτών έχασε το νόημα της φυσικής ζωής και περιορίστηκε στη διαπίστωση ότι το τζάμπα είναι πολύ γλυκό.

Συγκυριακά, ο τουρισμός στην Ελλάδα την εποχή εκείνη γνώριζε μια σχεδόν εκρηκτική άνθηση.  Χωρίς καμιά περιβαλλοντολογική παιδεία κι ευαισθητοποίηση, χωρίς κανέναν ενδοιασμό, με την αθωότητα του πρωτάρη, την ορμητικότητα του πρωτοπόρου και τον αέρα του πορθητή Άγγλοι, Γάλλοι, Πορτογάλοι, Ιταλοί, Αμερικάνοι και μαζί τους Έλληνες κι Ελληνάρες όρμησαν και κατέλαβαν κάθε γωνιά της παρθένας κι άδολης πατρίδας μας στήνοντας τα τσαντίρια τους.  Κι όπως όλοι γνωρίζουμε, τα πάντα μπορούν να επιτραπούν μέχρι να παρεκτραπούν.  Και όσον αφορά την ελεύθερη κατασκήνωση παρεκτράπηκαν πολύ γρήγορα.

Οι φίλοι μας οι Ευρωπαίοι και μαζί τους αρκετοί Ελληνάρες το παράκαναν ... και μάλιστα το παράκαναν τόσο πολύ, ώστε το παρατήρησε ακόμα κι η δυσκίνητη και μυωπική κρατική μηχανή η οποία θεώρησε σκόπιμο να κάνει αρχικά μια «φιλική σύσταση».  Έτσι το 1976 το αμήχανο Ελληνικό κράτος, δειλά και ταπεινά απαγορεύει, για πρώτη φορά, την ελεύθερη κατασκήνωση με την παράγραφο 2 του άρθρου 10 του νόμου 392/1976 ΦΕΚ 19Α.  Τα πράγματα ήταν τότε τόσο πρωτόλεια ώστε μπορούμε, χωρίς να σας κουράσουμε, να σας παραθέσουμε ολόκληρη τη σχετική παράγραφο: «Απαγορεύεται η εγκατάσταση σκηνών ή στάθμευσις τροχοσπίτων εις αρχαιολογικούς χώρους, αιγιαλούς, πλατείας, παρυφάς δημοσίων δασών, δάση και εν γένει κοινοχρήστους χώρους».  Αυτά και μόνον αυτά!  Μια λέξη μόνον.  Απαγορεύεται.  Έτσι απλά χωρίς πρόστιμα, χωρίς συνέπειες, χωρίς χωροφύλακες.

Όμως το κίνημα της ελεύθερης κατασκήνωσης την εποχή εκείνη ήταν εξαιρετικά ορμητικό ώστε πολύ σύντομα το κράτος αναγκάστηκε να νομοθετήσει ξανά.  Δυο μόλις χρόνια αργότερα, το 1978, ο 779/78 (ΦΕΚ 89Α) αναθεωρεί με ένα και μοναδικό άρθρο τον 392/76, συμπληρώνοντας τα εξής:  «Οι παραβάτες ειδοποιούνται υπό της αρμοδίας αστυνομικής, λιμενικής, δασικής, δημοτικής ή κοινοτικής αρχής, όπως απομακρυνθούν αμέσως εκ του καταληφθέντος χώρου συντασσομένης προς την περί απομακρύνσεώς των εντολήν της Αρχής, τιμωρούνται δε δια φυλακίσεως μέχρι τριών μηνών ή χρηματικής ποινής, ή και δι’ αμφοτέρων των ποινών, εφ’ όσον δεν προβλέπεται ποινή βαρυτέρα παρ’  άλλης τινός διατάξεως διατασσομένης άμα υπό του δικαστηρίου της βιαίας αποβολής των».  Μάλιστα με τον ίδιο νόμο απαγορεύεται, η εγκατάσταση περισσότερων του ενός τροχόσπιτων ακόμη και μέσα σε ιδιωτικό οικόπεδο, κάνοντας σαφή τη πρόθεση του νομοθέτη να διαφυλάξει τα  συμφέροντα των μικροεπιχειρηματιών ιδιοκτητών camping και άλλων φτηνών τουριστικών καταλυμάτων.  Ο νόμος είναι ακόμα φιλικός κι έτσι, αν μετά τη σχετική ειδοποίηση, τα μαζέψεις και φύγεις όμορφα κι ωραία, δεν προβλέπονται κυρώσεις.

Όμως, σε τούτη δω τη χώρα, από αρχαιοτάτων χρόνων, οι πάντες γράφουν στα παλαιότερα των υποδημάτων τους τις αρχές και τους νόμους.  Έτσι μια μεγάλη μερίδα παράνομων κατασκηνωτών που είχαν καταλάβει δημόσιους χώρους, δεν το κούνησαν ρούπι!  Και πώς να το κουνήσουν άλλωστε, αφού σε πολλές περιπτώσεις, αρχής γενομένης από μια σκηνή ή ένα τροχόσπιτο, είχαν σχεδόν εγκαταστήσει «μόνιμες εξοχικές κατοικίες» μετατρέποντας τις «παραλίες του λαού» σε κακόγουστες παραγκουπόλεις που έζεχναν ή μόλυναν την ίδια τη θάλασσα στην οποία κολυμπούσαν, σώρευαν βουνά σκουπίδια και πλατσούριζαν σε κάθε είδους λιμνάζοντα νερά!

Οι παλαιότεροι κάτοικοι της Αττικής ίσως θυμούνται τη «κατάληψη» των παραλιών από τη Βάρκιζα μέχρι τα Λεγραινά, ή ακόμη στο Σχοινιά και το Καβούρι!  Όμως, άλλο ελεύθερη κατασκήνωση όπως εμείς κι εσείς την εννοούμε, κι άλλο αυθαιρετάκι!  Σ’ αυτό ελπίζω να συμφωνούμε.  Το κράτος δεν μπήκε στη λογική να τα διαχωρίσει.  Άλλωστε, στην ουσία αυτό που ο νομοθέτης ήθελε να αντιμετωπίσει ήταν οι «μόνιμοι».

Επί της ουσίας, με τους άλλους, τους περιστασιακούς, τους γραφικούς, τους «χίπηδες» και τους «μαλλιάδες» δεν ασχολήθηκε σχεδόν ποτέ.  Γι αυτό άλλωστε ο νομοθέτης μιλάει για «βίαιη αποβολή».  Γιατί δεν ήταν λίγες οι φορές που χρειάστηκε εισαγγελέας προκειμένου να απομακρυνθούν καταληψίες.  Όμως ούτε η βίαιη αποβολή φαίνεται πως πτόησε μερικούς!  Έτσι το 1993 το πράγμα σοβάρεψε ακόμα περισσότερο.  Η παράγραφος 13, του άρθρου 4 του 2160/93 (ΦΕΚ 18Α) ορίζει ότι η διαδικασία που τηρείται για τους παραβάτες είναι αυτή του άρθρου 417 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας.  Δηλαδή το αυτόφωρο.  Τα πράγματα αγρίεψαν πραγματικά με τον 2741/1999 όπου το πρόστιμο ορίστηκε σε 147€ το άτομο την ημέρα –όσο δηλαδή ένα 5* ξενοδοχείο της εποχής–  και οι παραλίες σιγά σιγά καθάρισαν.  Τα αυθαίρετα κι οι ασχήμιες εξαφανίστηκαν.

Μεσουρανούσης της κρίσης η ελεύθερη κατασκήνωση έγινε «αναγκαίο κακό» για χιλιάδες Έλληνες που καμιά σχέση δεν είχαν με τη φύση ή τη φυσική ζωή πολύ δε περισσότερο καμιά σχετική παιδεία ή ευαισθητοποίηση.  Και μαζί, μια νέα λαίλαπα εμφανίστηκε.  Ο αλλοδαπός τουρίστας με το υπερπολυτελές τροχόσπιτο που κατασκηνώνει όπου του καπνίσει, απολύτως τζάμπα και δήθεν περιστασιακά.  Έτσι το 2012 με το άρθρο 38 του 4055/2012 (ΦΕΚ 51Α) το σχετικό πρόστιμο για την ελεύθερη κατασκήνωση ορίστηκε στις 3.000€.  Και μάλιστα το σκηνικό τείνει να γίνει ακόμα αυστηρότερο μετά από τις πρόσφατες «υπουργικές σκέψεις» περί διπλασιασμού του προστίμου!

Άραγε πιο πρόστιμο σκέφτονται να διπλασιάσουν τα 147€ του 2741/1999 ή τα 3.000€ του 4055/2012;  Είναι πλέον προφανές ότι η ελευθέρωση των ακτών από τους κάθε είδους καταπατητές, η προστασία του περιβάλλοντος από κάθε τους είδους ασυνείδητους, η θεμιτή –μέχρι ενός ορισμένου σημείου– προστασία των τουριστικών επιχειρηματιών από τους κάθε είδους θρασύτατους δεν είναι πια το πρόβλημα.  Πλέον, το κυνήγι της ελεύθερης κατασκήνωσης φαίνεται ότι αποτελεί ένα ακόμα στυγνό μέσο για το γέμισμα των ταμείων!

Και για να επανέλθουμε στο θέμα.  Για αυτούς που ακόμα κατασκηνώνουν από ρομαντισμό ή «αθλητική διάθεση», ο 779 /1978 προβλέπει ότι ο παραβάτης, «προ της επιβολής οποιασδήποτε διοικητικής κύρωσης, που επιβάλλει ο ΕΟΤ καλείται να δώσει εξηγήσεις και σχετικές διευκρινίσεις μέσα σε 15 ημέρες από τη παραλαβή της σχετικής κλήσης» επομένως μπορεί να γλυτώσει τα χειρότερα αν είναι πειστικός κι έχει επιχειρήματα.  Και κάτι ακόμα.  Στους κύκλους των κατά συνείδηση ελεύθερων κατασκηνωτών, κυκλοφορεί η άποψη ότι ο νόμος επιτρέπει το στήσιμο σκηνής ή τροχόσπιτου και την διανυκτέρευση σε δημόσιο χώρο από την δύση μέχρι την ανατολή του ήλιου αρκεί να μην υπάρχουν τριγύρω διάφορα άλλα κατασκηνωτικά συμπράγκαλα.  Μπορεί να είναι κι έτσι.  Όμως κατά τη σχετική έρευνα που πραγματοποιήσαμε προκειμένου να συνταχθεί αυτό το άρθρο, δεν μπορέσαμε να επαληθεύουμε αυτή τη πληροφορία.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ:  Η ελεύθερη κατασκήνωση όχι μόνον απαγορεύεται αλλά είναι και ποινικοποιημένη!  Μάλιστα μπορεί να σε μπλέξει σε τεράστιους και πανάκριβους μπελάδες.

Ας επιχειρήσουμε τώρα να σκιαγραφήσουμε το ‘εγκληματικό προφίλ’ του ελεύθερου κατασκηνωτή.

Ο Ελληνάρας μπαταχτσής

Για τον καταληψία, που χρησιμοποιεί τη κατασκήνωση σα πρόφαση προκειμένου να στήσει το αυθαιρετάκι του, μιλήσαμε πιο πάνω.  Εδώ θα μιλήσουμε για μια άλλη εκδοχή.  Την εκδοχή του Ελληνάρα της κρίσης.

Είναι αλήθεια ότι ο νόμος αντιμετωπίζει την ελεύθερη κατασκήνωση λες κι οι κατασκηνωτές αποτελούν απειλή για το φυσικό περιβάλλον σε ότι αφορά τη ρύπανση, την ασχήμια, τον κίνδυνο πυρκαγιάς κ.λπ.  Πριν όμως οργιστείτε, αναλογιστείτε πόσες φορές έχουμε όλοι μας αναγκαστεί να μαζέψουμε τα θλιβερά απομεινάρια μιας τραγικής πλειοψηφίας ασυνείδητων Ελληναράδων, που δεν σέβονται ούτε το περιβάλλον, αλλά ούτε και τους υπόλοιπους κατασκηνωτές και θεωρούν πως κάνουν αντίσταση κατά του μνημονίου όταν γράφουν τους πάντες και τα πάντα στ’  αχαμνά τους.  Που κατασκηνώνουν όχι από αγάπη για το περιβάλλον και τη φυσική ζωή, αλλά από ανάγκη να κάνουν φτηνές διακοπές μαζί με τη φαμίλια.  Μιας πλειοψηφίας που κουβαλάει στο τζάμπα «τσαντίρι» όλες τις υποτιθέμενες ανέσεις αλλά και τις συνήθειες της πόλης.  Άνθρωποι απαίδευτοι που  μετατρέπουν τους θάμνους σε σκουπιδότοπους και αφοδευτήρια, που παρατάνε αβίαστα τις γόπες από τα τσιγάρα τους στο ίδιο ακριβώς σημείο που στρώνουν τη πετσέτα τους, που γκαρίζουν σα γάιδαροι σε οίστρο, που ανάβουν φώτα και φωτιές, που «τσιτώνουν» τα λαϊκά για «να τη βρει» ολόκληρη η παραλία και συμπεριφέρονται σαν να μην υπάρχει αύριο!  Το θεωρείται άδικο ένα προστηματάκι των3.000€ για να αντιληφθούν ότι η φύση αλλά κι ο διπλανός τους αξίζουν σεβασμό;

Ο βορειοευρωπαίος τζαμπατζής

Κι αν το παραπάνω σκηνικό το θεωρείται υπερβολικό, γραφικό, σπάνιο ή τέλος πάντων Ελληνικό, ας επανέλθουμε στο άλλο.  Το αντίθετο.  Τους  Γερμαναράδες και λοιπούς βορειοευρωπαίους τουρίστες με τα πολυτελέστατα αυτοκινούμενα που λέγαμε, τις δορυφορικές κεραίες, τις χημικές τουαλέτες, τις γεννήτριες, τις ανέσεις και τις περιβαλλοντολογικές ανησυχίες που κατασκηνώνουν προκλητικά και τζάμπα στη μέση πολυσύχναστων παραλιών καταναλώνοντας γερμανικές κονσέρβες και λουκάνικα μακράς διαρκείας αγορασμένα στον τόπο τους, σνομπάροντας κι απαξιώνοντας  επιδεικτικά και θρασύτητα νόμους κι απαγορεύσεις!

Θα μπορούσαν αλήθεια να κάνουν το ίδιο και στη δικιά τους πατρίδα; Θα τους πέρναγε άραγε από το μυαλό να κατασκηνώσουν λίγα μέτρα από την πύλη ενός οργανωμένου camping που αγωνίζεται για να πληρώσει δυσβάστακτους φόρους κι υποχρεώσεις, δίπλα στο παρκινγκ μιας ταβέρνας που κοπιάζει για το μεροκάματο ή στη πλατεία ενός χωριού που ασφυκτιά για λίγο ελεύθερο χώρο;  Και μην μου πείτε ότι τάχα οι ξένοι δεν γνωρίζουν τους νόμους και τις απαγορεύσεις!  Απλά τις αγνοούν, υποτιμώντας τη χώρα μας αλλά κι όλους εμάς!  Το θεωρείται άδικο ένα ωραίο προστηματάκι των 3.000€ για να μάθουν όλοι αυτοί ότι επιτέλους η Ελλάδα δεν είναι ξέφραγο αμπέλι;

Ο εναλλακτικός κατασκηνωτής

Κι από την άλλη κάποιοι λίγοι, μπορεί κι ελάχιστοι.  Που λατρεύουν τη φύση και κατασκηνώνουν χειμώνα καλοκαίρι στα βουνά και τις παραλίες.  Που αναζητούν τις ερημιές και λαχταρούν να νιώσουν την γαλήνη, τις μυρωδιές και τους ήχους της φύσης.  Θέλουν να νιώσουν τον αέρα, το σπρέι των κυμάτων, το κρύο, τη βροχή, τη μυρωδιά του σύννεφου, τη κάψα της άμμου.

Που κουβαλάνε μαζί τους το φτυάρι τους προκειμένου για να ... θάψουν τα ίχνη τους και τ’ άσπρα χαρτάκια που τα προδίδουν, που φεύγοντας κοιτάνε δυο φορές πίσω τους μήπως τους ξέφυγε κανένα σκουπιδάκι.  Η ελεύθερη κατασκήνωση είναι τρόπος ζωής.  Μιας ζωής που δεν ταιριάζει σε όλους, αφού κάποιοι το μόνο που αναζητούν είναι ένας οικονομικότερος τρόπος για να κάνουν τις διακοπές τους.  Μιας ζωής που δεν είναι καθόλου εύκολη, είναι όμως υπέροχα εθιστική.  Μιας ζωής που βάζει την ύπαρξη στη σωστή της προοπτική και φέρνει τον καθένα αντιμέτωπο με το μεγαλείο της φύσης αναγκάζοντάς τον να αμφισβητήσει τον μύθο της ανθρώπινης παντοδυναμίας.  Είναι δίκαιο να πληρώνουν αυτοί τα λάθη και τις χοντροκοπιές των υπολοίπων;  Είναι δίκαιο να απειλούνται με 3.000€ πρόστιμο επειδή λατρεύουν αυτό που ελάχιστοι κατανοούν;

«Μαζί με τα ξερά καίγονται και τα χλωρά».  Αν θέλουμε να περισώσουμε αυτό που αγαπάμε κάτι πρέπει να κάνουμε πριν να είναι ... ακόμη πιο αργά.  Το μεγάλο δυστύχημα όμως είναι ότι για τη συντριπτική πλειοψηφία εκείνων που διαμαρτύρονται το πρόβλημα της ποινικοποίησης της ελεύθερης κατασκήνωσης είναι οικονομικό κι όχι ιδεολογικό όπως θα όφειλε!  Για τους περισσότερους, η ελεύθερη κατασκήνωση αποτελεί τρόπο φυγής από την οικονομική δυσπραγία και φτηνές διακοπές κι όχι τρόπο ζωής.  Θεμιτά και τα δυο μόνον που η ελεύθερη κατασκήνωση, μ ‘ αυτά και με εκείνα, έχασε το νόημά της και κατάντησε ποινικό αδίκημα!

Της Ξένιας Κουτσογιάννη