Οδοιπορικό στο Γράμμο

Τα καλοκαίρια μας δίνουν την ευκαιρία να ξεφύγουμε από το κλεινόν άστυ και να ζήσουμε μερικές στιγμές μακριά από την καθημερινότητα και τη μιζέρια που μας περιβάλει.  Το λέγαμε καιρό τώρα ότι πρέπει να “ψηλώσουμε” λίγο ακόμα αφού η κορφή του Κόρακα (2495m) στα Βαρδούσια ήταν η ψηλότερη μου είχαμε ανέβει από τον Αύγουστο του 2004.

Ωστόσο θα ήταν ανειλικρινές να πούμε ότι μόνο η ευχαρίστηση της κορφής μας ώθησε προς τον ορεινό όγκο του Γράμμου.  Το κυρίαρχο στα συναισθήματα μας ήταν η ιστορία του και η θέση που κατέχει στο γίγνεσθαι της σύγχρονης Ελλάδας.  Ξεκινήσαμε με τον καιρό να μας κλείνει το μάτι παιχνιδιάρικα για καλή συνέχεια όπως και τελικά έγινε για όλες τις ημέρες του οδοιπορικού μας.  Τα ασφάλτινα και ανιαρά χιλιόμετρα της εθνικής μέχρι τη Λαμία και για λίγο ακόμα στη διασταύρωση για Φουρνά πέρασαν αρκετά γρήγορα.

Το πρώτο χώμα στα Ευριτανικά βουνά το πατήσαμε μετά την Κορίστα όπου και σταματήσαμε για την πρώτη μαρχάλα στο “Σπίτι του Διαβάτη”, ένα λεηλατημένο κτίσμα που κάποτε θα ήταν ιδανικό για καταφύγιο ειδικά το χειμώνα.  Δίπλα του “η βρύση του Καραϊσκάκη”, όμορφα διαμορφωμένη από δωρεά κάποιου Ν.Κ. Φλωράκη.  Έλατα, δάση, βουνά και περάσματα δύσκολα με παρελθόν ταραγμένο και ιστορία.  Να τα τσίπουρα και τα λουκάνικα, μες την υγιεινή διατροφή, αλλά για φαγητό στο πόδι μια χαρά μας έπεσε.

Μετά το Ανθηρό βλέπαμε κάτω το Μέγδοβα με ένα ποτήρι νερό στην κοίτη του, σημεία των καιρών από “έργα ανθρώπων”.  Απογευματάκι περάσαμε το τούνελ πάνω από τη Λίμνη Πλαστήρα πριν τη Μούχα και αντικρίσαμε το φράγμα.  Γνώριμα τοπία, ορισμός της ομορφιάς, στάση για σχόλια και πατριδογνωσία.  Τόπος μαγικός , δεν τον ξεχνάμε ποτέ, θα τον επισκεπτόμαστε συνέχεια και θα λέμε ότι μας λείπει.

Στις 6 και μισή το απόγευμα φτάσαμε στο σημείο που θα στήναμε τις σκηνές μας κοντά στην πλαζ της Πεζούλας.  Το οδόμετρο έλεγε 345km, με αρκετή σκόνη πάνω μας και στα αυτοκίνητα και μεγάλη διάθεση για μπάνιο στη λίμνη.  Η θερμοκρασία στους 28 ^oC αρκετά υψηλή για το οροπέδιο της Νευρόπολης.  Το βράδυ το φεγγάρι γεμάτο, μας άνοιξε την όρεξη και γυμνάσαμε τους κοιλιακούς μυς.  Όση χοληστερίνη περίσσεψε από το μεσημέρι την εξαντλήσαμε στο δείπνο.

Νωρίς το πρωί αντικρίσαμε τις γραμμές της λίμνης, ακίνητες, γοητευτικές, μελαγχολικές.  Καφές, τσάι για τους ηλικιωμένους και κατά τις 10 και μισή αναχώρηση για Χαλίκι Τρικάλων.

Περάσαμε την Πύλη, την Ελάτη, τα Περτουλιώτικα λιβάδια και στο Νεραιδοχώρι είπαμε άντε να ξαναπατήσουμε χώμα.  Αμ δε.  Μέχρι το Χαλίκι άσφαλτος και ακόμα παραπέρα.  Η διαδρομή παραμένει πολύ όμορφη να πηγαίνεις παρέα με τον Άσπρο μέχρι την πλατεία του χωριού.

Μακροβούτια σε βραστή γίδα και λοιπά αντιπαχυντικά.

Η έκπληξη για μας ήταν ότι μέχρι το Ανήλιο και το Μέτσοβο ο δρόμος ήταν ασφαλτοστρωμένος.  Η συνέχεια ήταν προς Μηλιά για να γεμίσουμε με καύσιμα αφού η επόμενη τροφοδοσία θα ήταν στην Κόνιτσα.  Ξανά κατεύθυνση προς Μέτσοβο και σε μερικά χιλιόμετρα δεξιά η πινακίδα έλεγε προς Βάλια Κάλντα.  Εδώ άρχισε το μπότζι του χωματόδρομου που θα μας οδηγούσε στον εθνικό δρυμό της Πίνδου τη γνωστή μας Βάλια Κάλντα.

Περάσαμε τη θέση Σταυρός με ανάμικτα συναισθήματα γιατί όλοι οι υδάτινοι δρόμοι ήταν στεγνοί, βουβοί νιώθοντας ντροπή για τη γύμνια τους.  Στη διασταύρωση για Περιβόλι Βοβούσα κάναμε αριστερά προς το βλαχοχώρι των Ιωαννίνων.  Φτάσαμε στο καταφύγιο της Βοβούσας στις 6 και μισή το απόγευμα έχοντας κάνει ακόμα 201Km.  Το καταφύγιο της Βοβούσας είναι ένας χώρος φροντισμένος, φιλόξενος και με δυνατότητα κατασκήνωσης με λίγα χρήματα.  Διαθέτει ακόμα και εστιατόριο με πολύ καλή κουζίνα.  Είναι δίπλα στο ποτάμι του Αώου σε ένα καταπράσινο περιβάλλον πάνω σε ένα δίκτυο μονοπατιών που σε οδηγούν στο Αρκουδόρεμα, στη Φλέγκα και βέβαια στον πυρήνα του δρυμού της Βάλιας Κάλντα.

Το πρωί κατά τις 10 ξεκινήσαμε για Λάιστα, Βρυσοχώρι.  Περάσαμε τον αυχένα της Μόρφας στα 1534m μέσα από πυκνά δάση κωνοφόρων και μετά τη γέφυρα του Αώου που έχει παραδοθεί πάλι στη κυκλοφορία και φτάσαμε στο Παλιοσέλι.  Αριστερά μας ένα πανόραμα από κορφές της Τύμφης.  Όλες δυάρες, η Αστράκα, η Γκαμήλα, ο Καρτερός, η Τσούκα Ρόσα, η Γκούρα και στα πόδια τους ο Αώος, δραπέτης από το φράγμα των πηγών του.  Αριστερά μας ο Σμόλικας δεύτερος στην Ελλάδα με τα 2631 μέτρα του.  Μπροστά μας έχουμε το δρόμο για την Κόνιτσα και μια ανάσα πια για το Γράμμο.  Ξανά για καύσιμα στην όμορφη κωμόπολη των Ιωαννίνων, φρέσκο ψωμί, λίγα ψώνια για τη συνέχεια και κατηφορίσαμε για την κοιλάδα του Σαραντάπορου.  Ένα άλλο πανόραμα κορφών της οροσειράς του Γράμμου.  Από δυτικά προς βορειοανατολικά το Κάμενικ, ο Γκόλιος, το Βαρ Τσιοπάν, το Λεσίλι, το Ροσντάλι, η Τσούκα Πέτσικ, η 2521, ο Γκέτσος, το Περήφανο, η Κιάφα, το Σακούλι, η Γκούπελ και τραβάει κατά το Νομό Καστοριάς.  Στη διασταύρωση μετά τη γέφυρα που κατεβαίνει το ρέμα της Πιστίλιαπης κάναμε αριστερά για το Βλαχοχώρι της Αετομηλίτσας, έχοντας προσθέσει άλλα 158 υπέροχα χιλιόμετρα.  Παλιά του ονομασία Ντέντσικο, νομάδες κτηνοτρόφοι οι κάτοικοι, μπαίναν βγαίναν Αλβανία Ελλάδα.  Τώρα τελείωσαν αυτά, άντε και υλοτόμοι που χαλάνε τα πριόνια από τα θραύσματα του εμφυλίου.

Σήμερα ο Θοδωρής διατηρεί έναν ξενώνα, τον λέει καταφύγιο, με το αζημίωτο μας πήρε 50euro το δίκλινο.  Που να στήσεις σκηνή εδώ πάνω, κλίσεις για πίστες του σκι.  Μας έστελναν στο γήπεδο (;) που μόνιμοι θαμώνες ήταν τα πρόβατα των κτηνοτρόφων.  Την περιοχή δεν την ξέραμε και έτσι πέσαμε στις αγκάλες του Θοδωρή.  Για να μην τον αδικήσουμε όμως πρέπει να πούμε ότι είναι η ψυχή των επισκεπτών.  Κρατά ανοικτό όλο το χρόνο τον Ξενώνα και οι πληροφορίες που μας έδωσε ήταν παραπάνω από απαραίτητες και για τους δασικούς δρόμους αλλά και για την ορειβατική μας πορεία.  Το βράδυ, το anorak απαραίτητο, η θερμοκρασία κοντά στο 10, το υψόμετρο στα 1370m και φαγητό με βάση όλων των εδεσμάτων το τσίπουρο και το λουκάνικο.  Κουβέντα με τους ντόπιους, για τα δύσκολα χρόνια του ΄46-΄49.  Πόνος, πίκρα και παράπονο για την πολιτική “ιδιοκτησία” του βουνού και του τόπου.  Μάτια υγρά, σφιγμένο στομάχι, τα σημάδια στην ψυχή και το σώμα σε έκαναν να σκύβεις το κεφάλι και να αισθάνεσαι μικρός και ασήμαντος σε αυτό που έγινε τότε.

Το πρωί κατά τις 8 ξεκινήσαμε για το Γκέτσο (2163m), σημείο που θα αφήναμε τα “γαϊδούρια” και θα συνεχίζαμε με τα πόδια.  Πάνω στη διαδρομή αντικρίσαμε τη μία από τις δύο αλπικές λίμνες του Γράμμου βορειοανατολικά του Γκέτσου δίπλα σε ένα μαντρί.

Στην κορφή Γκέτσος υπάρχει μνημείο του Εθνικού Στρατού για τους νεκρούς του εμφύλιου.  596 TΠ, Α! Σώμα Στρατού, 18 Λόχος Μηχανικού και ένα μικρό εκκλησάκι στο υπόγειο του μνημείου.  Η άλλη πλευρά ηττημένη και “άταφη”.  Ο χώρος γεμάτος αμπριά και σκουριασμένα κιβώτια πυρομαχικών, όπως όλη μας η διαδρομή μέχρι τη 2521.  Το βουνό στενάζει, το ίδιο και εμείς.  Εμφύλιος τι να πεις παραπάνω από αυτό.

Στις 9 ξεκινήσαμε έχοντας μπροστά μας το Περήφανο και δεξιά μας την Κιάφα.  Το μονοπάτι καλογραμμένο και η σήμανση με μεταλικά κολονάκια.  Στο ξεκίνημα του έμοιαζε με παλιό δασικό δρόμο.  Αργότερα μάθαμε ότι ήταν παλιός στρατιωτικός δρόμος κατασκευασμένος από τους Ιταλούς στη διάρκεια του Β΄ Π.Π.

Το ανάγλυφο του Γράμμου μας θύμισε τα Βαρδούσια.  Κορφές πάνω από 2000m, βαθιές πτυχώσεις, κλίσεις που σου κόβουν την ανάσα.  Έχοντας το Περήφανο 2444m αριστερά μας και την Κιάφα 2395m στα δεξιά μας, συναντήσαμε μια οβίδα καταμεσής του μονοπατιού.

Τα περάσματα είναι δύσκολα.  Σε αποζημιώνει η θέα του ορεινού όγκου.  Παντού διάσπαρτη η ιστορία, στον αέρα, στα μονοπάτια, στα αγριολούλουδα.  Τα κιβώτια των πυρομαχικών συντροφεύουν τον πεζοπόρο σε όλη τη διάρκεια της διαδρομής.  Πλάι στα αγριολούλουδα βλέπεις το μέταλλο που κουβαλούσε ο θάνατος το καλοκαίρι του ΄49.  Είμαστε στα 2300m πάνω σε μια κόψη που σου κόβει την ανάσα.

Η θέα προς τον Σαραντάπορο και την κοιλάδα της Γράμουστας μοναδική.  Αντικρίζεις έναν από τους μεγαλύτερους βοσκότοπους του Ελληνικού χώρου παρέα με τα πολυβολεία που δεν σε αφήνουν να ξεχάσεις.

Λίγο πριν την κορυφή.

Αντικρίσαμε από αυτή τη θέση σχεδόν όλη μας τη διαδρομή.  Στο βάθος αριστερά το Περήφανο, η Κιάφα, λίγο πιο πίσω δεξιά ο Γκέτσος και πίσω στο βάθος οι Αρρένες.  Με τα κιάλια είδαμε και τους “γαιδάρους” παρκαρισμένους.  Στις 12 και μισή πατήσαμε κορφή.  2521m.  Κάναμε 3μιση ώρες, πολύ έξω από τις προβλέψεις που είχαμε διαβάσει.  Τώρα όμως “ψηλότεροι” όλοι βάλαμε στην άκρη την κούραση και το ρίξαμε στο χάζι.  Η δυτική πλευρά του βουνού καταλήγει στην Αλβανία.  Στα βόρεια και ανατολικά στο βάθος η Γράμουστα και μπροστά μας νοτιοανατολικά άλλες 3μιση ώρες δρόμος για το Γκέτσο και την επιστροφή μας.

Στο μνημείο του εμφύλιου φτάσαμε στις 3 και 10΄.

Φουριόζοι επιστρέψαμε στην Αετομηλίτσα για να παραδώσουμε τα κλειδιά των δωματίων στο Θοδωρή.  Δεν είχε δωμάτιο ελεύθερο για δεύτερο βράδυ.  Είχε γκρουπ από Αθήνα.  Πάλι καλά που δεν μας χρέωσε παραπάνω.  Η κατασκήνωση στη λίμνη Μουτσάλια εκτιμήσαμε ότι μπορεί να μην είναι και τόσο καλή ιδέα και τραβήξαμε για την Πυρσόγιαννη στον κοινοτικό Ξενώνα.  Στις 6μιση το απόγευμα μπήκαμε στα δωμάτια έχοντας ακόμα 53Km στο οδόμετρο.

Το πρωί κάναμε το πρόγραμμα της ημέρας που έλεγε Γράμμουστα, λίμνη Μουτσάλια, και επιστροφή στη Πυρσόγιαννη.  Το πρωινό στο “Αρμολόι”, πατσαδάκι (κεφαλάκι βραστό), μισό κιλό λευκό ξηρό για να φύγει η σκορδίλα και κατά τις 10 και τέταρτο αναχώρηση για Γράμμουστα.  Μέχρι το Πευκόφυτο άσφαλτος και μετά καλός χωματόδρομος μέσα σε δάση με οξιές και κωνοφόρα.  Στις 12 το μεσημέρι φτάσαμε στο πολύπαθο χωριό.  Τώρα αρχίζει να πατά στα πόδια του μετά από τα χρόνια του εμφύλιου.  Ακόμα η παλιά εκκλησία είναι χαλάσματα από τους βομβαρδισμούς.

Αρνάκι στη σούβλα για μεσημεριανό και όνειρα για τη Γκίστοβα (ανεκπλήρωτα ακόμα) την άλλη αλπική λίμνη του Γράμμου που στα Βλάχικα σημαίνει το αιδοίο της γυναίκας.  Μια λίμνη πάνω ακριβώς στη γραμμή των συνόρων κοντά στη Γράμμουστα στα 2312m.

Η συνέχεια είχε τη λίμνη Μουτσάλια κάτω από τις Αρρένες, εκεί που διστάσαμε να κατασκηνώσουμε την προηγούμενη ημέρα.  Είχαμε κάνει λάθος.  Ο χώρος δεν έδειχνε να προβληματίζει για διανυκτέρευση, μάλιστα συναντήσαμε δύο ζευγάρια από Καστοριά που έκαναν αυτό που εμείς δεν κάναμε.  Το τοπίο είναι πανέμορφο μέσα σε δάση οξιάς με πόσιμο νερό και κιόσκι για καθισιό.  Ο Τάσος ο ένας Καστοριανός μας γνώρισε και τους τρίτωνες της λίμνης.  Τέλος πάντων ίσως την άλλη φορά.  Η επιστροφή από τη λίμνη για Πυρσόγιαννη έγινε από μια διαδρομή μέσω Χρυσής, γαμώ τα μπωφόρ και τα περάσματα.  Ταμείο ημέρας 128Km και 8 το βράδυ στην Πυρσόγιαννη.

 

Το πρωί, τι άλλο;  πατσαδάκι και λευκό ξηρό (αυτή η σκορδίλα δεν φεύγει βρε παιδί μου) και χαλαρή συνέχεια στα Μαστοροχώρια Κάντσικο, Καστάνιανη και στη Σαρίτσιανη και το Κεράσοβο.  Η περιγραφή τους όμως είναι κάτι το ξεχωριστό, ίσως να τα πούμε σε ένα άλλο οδοιπορικό για τα Μαστοροχώρια και όχι μόνο.  Άλλα 78Km.

Το "Αρμολόι" στη Πυρσόγιαννη.

Από το δωμάτιο μας. Πυρσόγιαννη.

Την άλλη μέρα επιστροφή στην Αθήνα, μέσω Γρεβενών, Καλαμπάκας, Λαμίας.  Φτάσαμε στις 7 το απόγευμα μετά από 5 καταπληκτικές μέρες σε μια άλλη Ελλάδα, έχοντας στο οδόμετρο 1479Km.

Γιώργος (Tzan) - Αδαμαντία